Autisme Spectrum Stoornis

Autisme is een complexe stoornis. Meestal kun je aan de buitenkant niet zien dat iemand autisme heeft. Wel kun je na korte of langere tijd merken dat iemand zich anders gedraagt.

Je kunt het aan een aantal kenmerken herkennen. Het kan zijn dat iemand heel stil is of juist heel luid praat. Of dat iemand een hobby heeft waarover hij of zij maar niet raakt uitgepraat, in paniek raakt bij kleine veranderingen of bijvoorbeeld geen oogcontact maakt. Mensen zien dus gedrag dat anders is dan ze gewend zijn, maar weten niet waar het vandaan komt. Autisme kent veel verschillende uitingsvormen, daarom gebruiken we ook wel de term autismespectrumstoornis (ASS). Op plekken in deze tekst waar het woord autisme gebruikt wordt, bedoelen we deze brede betekenis.

Wat is autisme?

Autisme is een stoornis in de informatieverwerking van de hersenen. Mensen met ASS nemen op een andere, meer gefragmenteerde wijze, hun omgeving waar. Informatie die via de zintuigen binnenkomt (zien, ruiken, voelen, horen, proeven), wordt bij mensen met ASS anders verwerkt. Zij hebben moeite om de details die zij waarnemen, te verwerken tot een samenhangend geheel. Autisme is een pervasieve ontwikkelingsstoornis. Met het begrip pervasief wordt aangegeven dat de problemen diep doordringen in verschillende ontwikkelingsgebieden (taal, motoriek, verwerken van prikkels, inlevingsvermogen). Het is een stoornis die mensen al vanaf hun geboorte hebben en die in hoge mate erfelijk wordt bepaald.

Hoofdkenmerken van autisme

Autisme uit zich in gedrag en kent een aantal hoofdkenmerken. De voornaamste zijn:

1. Beperking in de sociale interactie
   Mensen met ASS hebben meestal moeite met contacten met anderen, dit kan komen doordat zij zich moeilijk in kunnen leven in de gedachtewereld en de bedoelingen van een ander.
2. Beperkingen in de communicatie
   Mensen met ASS nemen informatie vaak letterlijk, waardoor gezegdes en ironie vaak niet goed worden begrepen. Ook het begrijpen van gebaren, lichaamstaal en gezichtsexpressie is moeilijk. Hierdoor ontstaat vaak miscommunicatie en conflicten met anderen.
3. Beperkingen in voorstellingsvermogen
   Het voorstellingsvermogen is niet goed ontwikkeld bij mensen met autisme. Hierdoor hebben zij moeite om zich een voorstelling te maken van toekomstige situaties.
4. Weerstand tegen veranderingen en verminderde flexibiliteit
   Omgaan met veranderingen is vaak lastig voor mensen met ASS. Hierdoor kunnen ze negatief reageren op veranderingen of onverwachte gebeurtenissen. Iemand met autisme vindt een voorspelbaar verloop van de dag hierdoor meestal prettig. Veel mensen met ASS hebben vaste routines en patronen in hun leven. Verstoring hiervan kan veel stress opleveren.
5. Opvallend beperkte interesses
   Vaak richten mensen met ASS zich meer op details en hebben ze een opvallend beperkt repertoire van interesses en activiteiten. Met deze interesses kunnen ze zeer intensief bezig zijn en moeite hebben om dit te stoppen.
6. Overgevoeligheid voor zintuiglijke prikkels
   Veel mensen met ASS zijn over- of ondergevoelig voor bepaalde prikkels. Zo komt overgevoeligheid voor geluid, licht, aanraking, textuur van eten of geur regelmatig voor, net als ondergevoeligheid voor pijnprikkels.

De diagnose autismespectrumstoornis

Eerder werd autisme ingedeeld in drie verschillende vormen: autistische stoornis, stoornis van Asperger en pervasieve ontwikkelingsstoornis niet anderszins omschreven (PDD-NOS). Inmiddels is er gekozen voor een overkoepelende aanduiding: autismespectrumstoornis. De term spectrum geeft hierbij aan dat er diversiteit is in de manier waarop het autisme zich uit.

De nieuwe indeling (DSM-5) onderscheidt twee hoofddomeinen:

• de sociale communicatie;
• de aanwezigheid van beperkt, repetitief gedrag.

Hieronder vallen zeven criteria. In de DSM-5 zijn de criteria van de vertraging in de taalontwikkeling en het fantasiespel nagenoeg tot geheel verdwenen. Andere criteria zijn samengevoegd of anders beschreven. Daarnaast is er een nieuw criterium toegevoegd: de aanwezigheid van sensorische over-, of ondergevoeligheid. Om een diagnose ASS te krijgen dient de cliënt te voldoen aan alle drie criteria van de sociale communicatie en aan twee van de vier criteria bij het beperkte, repetitieve gedrag. In de DSM-5 wordt ook de ernst van de kenmerken van ASS benoemd. De ernst is verdeeld in drie maten: licht, matig en ernstig. De behandeling kan aansluiten op die kenmerken die voor iemand de meeste last veroorzaken in het dagelijks leven.