Hoe maken we aandacht voor mensen met een lager IQ gewoon?

donderdag 2 oktober 2025 08:15 uur

Een groot deel van de cliënten in de specialistische ggz heeft een licht verstandelijke beperking (LVB) of zwakbegaafdheid. Maar die beperking wordt vaak niet herkend. Het gevolg: behandelingen sluiten soms niet aan bij het niveau van cliënten.

Het doorbraakproject LVB brengt daar verandering in, gericht op bewustwording, screenen, behandelmogelijkheden en een versterkte regionale samenwerking. Psychiater Saskia Huinink en GZ-psycholoog Floor Groot zijn gedreven voorlopers. Samen met hun ggz-team brengen ze praktische tools uit het doorbraakproject in de praktijk.  

Meer enthousiasme 

Saskia werkt één dagdeel per week bij Esdégé-Reigersdaal, een organisatie voor gehandicaptenzorg, en ziet kansen om psychische hulp voor mensen met een verstandelijke beperking te verbeteren. Toen bestuurder Elsbeth de Ruijter vroeg of het ggz-team mee wilde doen aan het doorbraakproject, was ze meteen enthousiast. “Mensen met LVB hebben het nog zwaarder als het gaat om tekorten. Het is mijn drive om ervoor te zorgen dat collega’s enthousiast worden en denken: dat is iets wat we kunnen.” 

Floor heeft ook bij Esdégé-Reigersdaal gewerkt, waar ze haar opleiding tot GZ-psycholoog startte. Die rondde ze daarna af bij GGZ NHN. “Toen ik studeerde merkte ik dat er weinig aandacht was voor mensen met LVB. Veel collega’s hebben dus niet geleerd hoe je ze het beste kunt ondersteunen. Maar er worden steeds meer onderzoeken gedaan en er zijn veel enthousiaste professionals die zich inzetten voor deze subgroep.” 

Iedereen verdient een plek in onze samenleving 

Elsbeth liep eerder een dagdeel mee met Saskia bij Esdégé-Reigersdaal: “Het viel me op dat de mensen daar niet heel anders zijn dan onze cliënten. En dat je met je taalgebruik en veel herhalingen al een groot verschil maakt. Ik was me niet altijd bewust van welk niveau iemand heeft. We overschatten mensen weleens in hun mogelijkheden”, zegt Elsbeth.  

“Hoe je ook bent als mens, je verdient een plek in onze samenleving. Dat is voor sommigen niet vanzelfsprekend. Als je psychische problematiek en een verstandelijke beperking hebt, doe je niet makkelijk mee. En dan krijg je vaak niet de zorg die je verdient. Je wordt vaak van het kastje naar de muur gestuurd: van de VG-zorg naar de ggz. Die kloof moeten we samen overbruggen.  

We hebben met de VG afgesproken dat we meer samenwerken, in plaats van dat we naar elkaar verwijzen. Als iemand met LVB en psychische problematiek zich bij ons aanmeldt, ondersteunen wij die persoon en betrekken we daarbij expertise van de VG. En andersom geldt hetzelfde. 

Het is belangrijk dat het team aan een doorbraakproject meedoet. We zijn tevreden als aandacht voor LVB gewoon is!” 

Samen een doorbraak creëren  

Het ggz-team gaat samen met 12 andere teams van zes ggz-instellingen aan de slag met de doorbraakmethode. Die bestaat uit acties die je eenvoudig kunt toepassen om LVB te signaleren en er beter bij aan te sluiten. Op dit moment zet het team twee screeningsinstrumenten in vóór de behandeling: met de SCIL-vragenlijst zien ze of er aanwijzingen zijn voor een ondergemiddeld intellectueel functioneren. De SCAF is gericht op het adaptief vermogen. Saskia: “Het is de bedoeling dat we die altijd afnemen, of de cliënt nu hoog- of laagopgeleid is. Dat is even wennen, maar je vergist je wel eens. Als we aanwijzingen zien voor een laag adaptief vermogen of IQ kunnen we verder onderzoek doen.” 

Floor: “We willen de screeners over een paar maanden evalueren. Daarna gaan we ons verdiepen in de behandelmogelijkheden. Sommige cliënten met LVB hebben bijvoorbeeld meer aan visuele ondersteuning dan teksten. Er zijn meerdere methodes waarmee je cliënten helpt beter te begrijpen wat er aan de hand is. Ik kom bruisend van de energie en ideeën thuis na een dag met de deelnemers van het doorbraakproject!” 

Saskia: “Het is een soort kruisbestuiving. Ik nam laatst het traumafaseplan door, en zag dat de laatste vraag nu over de intelligentie van de cliënt gaat. Dat is een mooie toevoeging!” 

Meer mogelijkheden dan je denkt 

Zelfs Saskia, die al jarenlange ervaring in de VG heeft opgedaan, ontdekt nog nieuwe mogelijkheden voor mensen met LVB: “Het dagelijkse leven kan zo moeilijk zijn dat je tegen een bulk negativiteit aanloopt. Zelfs ik denk soms nog: voor deze cliënt kunnen we niks betekenen. Maar dan word ik verrast door wat er nog wel kan. Kleine tools kunnen een groot verschil maken. Hopelijk kunnen straks alle teams die benutten!” 

.